ธรรมเนียมการใช้ดอกไม้จันทน์กับพวงหรีด

ตามคติความเชื่อของคนไทยพุทธแต่โบราณ ถือว่าการจัดงานฌาปนกิจศพให้คนตาย เป็นการแสดงความเคารพ และไว้อาลัยครั้งสุดท้าย ทุกสิ่งที่จัดทำจะต้องประณีตและดีที่สุดเท่าที่ฐานะจะเอื้ออำนวย เพราะเชื่อว่าผู้ตายจะได้ไปสู่สุขคติและเมื่อเกิดใหม่ก็จะพบแต่สิ่งที่ดีงาม

“พวงหรีด” เป็นอีกสิ่งที่แทนการเคารพและไว้อาลัย ซึ่งพวงหรีดสมัยนี้ก็มีหลากหลายประเภท ไม่ว่าจะเป็น พวงหรีดดอกไม้สด, พวงหรีดผ้า, พวงหรีดพัดลม ที่พวงหรีดสมัยนี้มีหลากหลายชนิดนั้นก็เกิดจากการนำพวงหรีดมาประยุกต์ใช้เพื่อให้เหมาะสมและตรงตามความต้องการของผู้ซื้อ

ส่วน “ไม้จันทน์” ถือเป็นไม้มงคลที่เป็นของสูง คนสมัยก่อนที่จะใช้ไม้จันทน์ได้ต้องเป็นเจ้าขุนมูลนายหรือหน่อเนื้อเชื้อกษัตริย์ เพราะเป็นไม้ที่หายาก ราคาไม่ต้องพูดถึง ด้วยคุณสมบัติและความหอมของไม้จันทน์นี้เอง จึงมีการนำมาทำเป็นหีบศพบ้าง ใช้เป็นฟืนในการฌาปนกิจศพบ้าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งโกศสำหรับบรรจุศพเจ้านายชั้นสูง ล้วนแต่ใช้ไม้จันทน์ทั้งสิ้น จากคติความเชื่อเรื่องการเผาเครื่องหอม กำยาน ถวายต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เทพเจ้า หรือแม้แต่ถวายพระพุทธรูป ด้วยธูปหอมที่ทำจากไม้จันทน์ นอกจากนี้ไม้จันทน์ยังถูกนำมาใช้ทำเป็นเครื่องใช้ต่างๆ เช่น พัดไม้จันทน์ หีบใส่เสื้อผ้า (สมัยก่อนไม่มีตู้เสื้อผ้า) แม้แต่เครื่องหอมต่างๆ ก็มีไม้จันทน์เป็นส่วนผสมปนอยู่ด้วย  โดยนำไม้จันทน์มาบดใช้เป็นผง แล้วนำไปเป็นส่วนผสมในเครื่องใช้ที่ต้องการ เช่น ธูป เทียนอบขนม เทียนอบผ้า กำยาน น้ำอบไทย ฯลฯ

มีการสันนิษฐานว่าราวๆ ประมาณ 1,500 ปีก่อน มนุษย์ยังไม่มีการฉีดยาศพ หรือฉีดฟอร์มาลีน และวิธีการที่จะรักษาศพไม่ให้มีกลิ่นเหม็น ดังนั้นในการประกอบพิธีฌาปนกิจศพ จึงใช้ไม้จันทน์มาเป็นส่วนในการประกอบพิธี เพื่อบรรเทากลิ่นศพ

ทำให้สรุปได้ว่าทั้งพวงหรีดและดอกไม้จันทน์นั้นเป็นสัญลักษณ์แห่งการไว้อาลัย และแสดงความเคารพให้แก่ผู้เสียชีวิต และเพื่อให้เราลดความเศร้าโศกเสียใจ พวงหรีดนี้ไม่ว่าจะเป็น พวงหรีด เชียงใหม่ พวงหรีด โคราช ก็สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายดอกไม้ทั่วไป

พวงหรีด คืออะไร

พวงหรีด...จริงๆ แล้วใครรู้บ้างว่ามันคืออะไร แล้วทำไมต้องเป็น พวงหรีด แล้วทำไมต้องเรียกว่า พวงหรีด ทำไมต้องไว้ในงานศพ ทำไมต้องซื้อให้ ทำไมต้องให้ ให้แล้วมันเป็นอย่างไร

พวงหรีด (wreath)  หมายถึง เมื่อคนเราตายบรรดาญาติมิตรพี่น้องก็จะนำพวงหรีดมาวางไว้ เพื่อแสดงความอาลัย และความระลึกถึง ซึ่งประเพณีนี้ สืบทอดมาจากยุโรปเหนือเมื่อนานมาแล้ว ความเชื่อนี้คือ ทูตสวรรค์จะมานำวิญญาณของคนที่เสียชีวิตไป และการให้พวงหรีด ก็ถือเป็นการแสดงความเคารพต่อทูตสวรรค์เหล่านี้  จะเห็นว่าการวางพวงหรีดเป็นประเพณีของชาติตะวันตก แม้แต่คำว่า “หรีด” ก็เป็นคำทับศัพท์ ภาษาอังกฤษ คือ Wreath (รีธ) แปลว่า พวงหรีด, พวงมาลัย, มาลัย, สิ่งที่ร้อยเป็นวง แต่สำหรับคนไทยที่นับถือศาสนาพุทธ ได้รับเอาประเพณีดังกล่าวมา แต่ต่างวัตถุประสงค์ คือ การส่งพวงหรีดวางในงานศพ เพื่อเป็นการแสดงออกถึง คำว่า “ขอแสดงความเสียใจ” ต่อเจ้าภาพ หรือญาติมิตรพี่น้องของผู้เสียชีวิต รวมทั้งเป็นการแสดงด้วยว่า ตนเอง ครอบครัว หรือองค์กร ได้มาคารวะผู้เสียชีวิตแล้ว โดยมักจารึกชื่อของ ตนเอง ครอบครัว หรือองค์กร ติดไปกับพวงหรีดด้วย  ในมุมมองของนักวิชาการสิ่งแวดล้อม พวงหรีดซึ่งได้ถูกจัดทำ ตกแต่งอย่างสวยงาม ได้มอบต่อญาติมิตรพื่น้องผู้เสียชีวิต ก็จะถูกวางในสถานที่จัดงานศพของผู้เสียชีวิตตามความเหมาะสม อย่างเป็นระเบียบและส่วยงาม และเมื่อมีการนำศพผู้เสียชีวิตไปทำพิธีฌาปนกิจ หรือเตรียมเผาศพ ก็มักจะนำพวงหรีดตกแต่ง หรือเข้าขบวนพิธีด้วย

โดยสรุปแล้ว พวงหรีดนั้นถือว่าเป็นสิ่งที่แทนความรู้สึกเสียใจที่เราจะมอบให้เป็นครั้งสุดท้ายให้แก่ผู้เสียชีวิต ซึ่งพวงหรีดก็มีหลายแบบหลายประเภท ที่นิยมที่สุดก็จะเป็นดอกไม้พวงหรีด แต่สมัยนี้ พวงหรีดได้มีหลากหลายมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นพวงหรีดพัดลม, พวงหรีดผ้า ซึ่งเมื่อจบพิธีงานศพก็ยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์ต่อได้อีกด้วย อีกทั้งปัจจุบันนี้ยังมีบริการส่งพวงหรีดไปยังวัดต่างๆ ทั่วกรุงเทพ เช่น บริการส่งพวงหรีด วัดธาตุทอง ส่งพวงหรีด วัดพระศรี ฯลฯ ซึ่งอำนวยความสะดวกให้แก่ผู้ซื้อพวงหรีดได้มากขึ้นเช่นเดียวกัน